Xương bánh chè: Cấu trúc và chức năng

Xương bánh chè là một trong những xương vừng quan trọng nhất trong cơ thể con người. Được biết đến với vai trò hỗ trợ cho khớp gối và cơ bắp, xương bánh chè không chỉ có cấu trúc độc đáo mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì chức năng vận động. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng khám phá vị trí, cấu trúc, chức năng và những bệnh lý thường gặp liên quan đến xương bánh chè, giúp bạn hiểu rõ hơn về bộ phận này.

Vị Trí Của Xương Bánh Chè

Xương bánh chè, hay còn gọi là xương vừng lớn nhất cơ thể, có hình tam giác hơi tròn. Nó nằm phía trước đầu dưới xương đùi và giống như một cái mũ bảo vệ cho khớp gối. Xương bánh chè nằm sát dưới da, điều này khiến nó dễ bị chấn thương trong các tai nạn giao thông, lao động hoặc tai nạn sinh hoạt. Chúng ta có thể dễ dàng sờ và cảm nhận xương bánh chè khi ở tư thế duỗi gối, điều này giúp xác định vị trí chính xác của nó.

Cấu Trúc Giải Phẫu Của Xương Bánh Chè

Sự Phát Triển Của Xương Bánh Chè

Khi mới sinh ra, xương bánh chè có cấu trúc là sụn. Sụn này bắt đầu cốt hóa thành xương vào khoảng 3 - 4 tuổi. Xương phát triển với lớp ngoài là tổ chức xương đặc, bên trong là tổ chức xương xốp. Cấu trúc giải phẫu của xương bánh chè bao gồm:

• Hai mặt
• Hai bờ
• Một đỉnh
• Một nền

Hai Mặt Xương

• Mặt Trước: Hơi lồi, có nhiều khía rãnh để gân cơ tứ đầu đùi bám vào. Nếu mất xương bánh chè, cơ tứ đầu sẽ không có nơi tựa vững chắc, dẫn đến động tác duỗi gối yếu đi.
• Mặt Sau (Diện Khớp): Diện khớp chiếm 4/5 diện tích mặt sau và khớp với diện bánh chè của xương đùi. Bề mặt khớp được bao phủ bởi sụn, lớp sụn này có thể dày tối đa 6 mm ở trung tâm vào khoảng 30 tuổi.

Bờ Xương

Xương bánh chè có hai bờ: bờ trong và bờ ngoài. Đây là nơi gân cơ tứ đầu đùi và các sợi lưới bên trong và ngoài bám vào.

Nền và Đỉnh

• Nền: Là nơi gân cơ tứ đầu đùi bám vào.
• Đỉnh: Nằm ở dưới, nơi có dây chằng bánh chè bám vào.

Biến Thể Của Xương Bánh Chè

Trong một số trường hợp hiếm, có thể xuất hiện biến thể của xương bánh chè như xương bánh chè đôi, thường gặp ở nam giới và cần phân biệt với một số trường hợp gãy xương.

Chức Năng Của Xương Bánh Chè Trong Phức Hợp Khớp Gối

Xương bánh chè có chức năng giống như một cái ròng rọc cho gân cơ tứ đầu đùi. Điều này làm tăng chiều dài cánh tay đòn trong hoạt động co cơ tứ đầu, từ đó tăng moment lực lên khoảng 33-55%. Nhờ vào xương bánh chè, quá trình duỗi gối diễn ra hiệu quả hơn.

Hoạt Động Như Một Cán Cân

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng xương bánh chè hoạt động như một cán cân, điều chỉnh chiều dài, hướng và lực của gân bánh chè và gân cơ tứ đầu trong các vị trí cánh tay đòn khác nhau. Khi gối gấp, xương bánh chè di chuyển xuống dưới, làm thay đổi vùng tiếp xúc và tạo điều kiện thuận lợi cho co cơ tứ đầu.

Bệnh Lý Thường Gặp Của Xương Bánh Chè

Trật Xương Bánh Chè

Trật xương bánh chè là tình trạng thường gặp, thường xảy ra khi xương bánh chè trượt sang bên. Chẩn đoán thường dựa vào thăm khám lâm sàng và chụp X-quang để loại trừ khả năng gãy xương. Điều trị bao gồm nắn trật và bất động.

Các Tình Trạng Tổn Thương Liên Quan

• Vỡ sụn xương hoặc lồi cầu ngoài xương đùi.

Biến Chứng

• Thoái hóa khớp.
• Trật khớp tái phát hoặc bán trật bánh chè.

Gãy Xương Bánh Chè

Nguyên Nhân Và Cơ Chế Gãy Xương

• Chấn Thương Trực Tiếp: Gãy xương bánh chè thường xảy ra do ngã đập đầu gối xuống đất hoặc đập vào các vật cứng.
• Chấn Thương Gián Tiếp: Có thể xảy ra khi chơi thể thao, do co gấp cẳng chân đột ngột khi cơ tứ đầu đang co.

Chẩn Đoán

Chẩn đoán xác định gãy xương bánh chè thường dựa vào triệu chứng lâm sàng và X-quang để xác định rõ vị trí gãy và mức độ di lệch.

Điều Trị Gãy Xương Bánh Chè

• Sơ Cứu: Dùng thuốc giảm đau, cố định tạm thời bằng nẹp gỗ và chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế chuyên khoa.
• Điều Trị Bảo Tồn: Bó bột cho các trường hợp gãy xương không di lệch nhiều.
• Điều Trị Phẫu Thuật: Cần thiết trong trường hợp gãy hở hoặc gãy xương di lệch nhiều.

Tổng Kết

Xương bánh chè đóng một vai trò quan trọng trong chức năng của khớp gối cũng như trong hoạt động cơ bắp. Hiểu rõ cấu trúc và chức năng của xương bánh chè sẽ giúp chẩn đoán chính xác các bệnh lý liên quan, từ đó có phương pháp điều trị phù hợp. Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời là rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe của khớp gối và duy trì khả năng vận động lâu dài cho bệnh nhân. Hy vọng bài viết này cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về xương bánh chè và các vấn đề liên quan. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn chi tiết hơn.