A. Giới thiệu về tác phẩm “Ôn dịch thuốc lá”
“Ôn dịch thuốc lá” là một bài viết nổi tiếng của tác giả Nguyễn Khắc Viện, đề cập đến vấn đề nghiện thuốc lá và tác hại của nó đối với sức khỏe con người. Bài viết không chỉ đơn thuần là một lời cảnh báo mà còn là một lời kêu gọi hành động nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về tác hại của thuốc lá.
I. Tác giả Nguyễn Khắc Viện
1. Cuộc đời
Nguyễn Khắc Viện sinh năm 1913 tại làng Gôi Vị, nay thuộc xã Sơn Hòa, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh. Ông là một bác sĩ nhi khoa, nhà nghiên cứu văn hóa và tâm lý y học. Sau khi học tại Đại học Y khoa Pari, ông mắc bệnh lao và phải điều trị. Sau khi hồi phục, ông trở lại Pari và làm cầu nối quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới. Năm 1997, ông được Nhà nước Việt Nam trao tặng Huân chương Độc lập hạng nhất.
2. Sự nghiệp sáng tác
Phong cách sáng tác của Nguyễn Khắc Viện thường chú trọng đến việc giới thiệu về văn hóa Việt Nam và phê phán chủ nghĩa thực dân. Ông đã viết nhiều tác phẩm tiêu biểu như “Lịch sử Việt Nam”, “Kinh nghiệm Việt Nam”, và dịch “Truyện Kiều” sang tiếng Pháp.
II. Tác phẩm “Ôn dịch thuốc lá”
1. Hoàn cảnh ra đời
Bài viết được trích từ cuốn sách “Từ thuốc lá đến ma túy - Bệnh nghiện” xuất bản năm 1992. Đây là thời điểm mà vấn đề nghiện thuốc lá đang đặt ra nhiều thách thức cho sức khỏe cộng đồng.
2. Thể loại
Bài viết thuộc thể loại thuyết minh, với lối lập luận chặt chẽ và giàu thuyết phục.
3. Bố cục
Bài viết được chia thành ba phần chính:
- Phần 1: Giới thiệu về nạn dịch thuốc lá.
- Phần 2: Chỉ ra tác hại của thuốc lá đối với con người.
- Phần 3: Kiến nghị các biện pháp chống thuốc lá.
4. Tóm tắt nội dung
Bài viết so sánh nạn nghiện thuốc lá giống như ôn dịch, dễ lây lan và gây tổn thất lớn cho sức khỏe con người. Tác giả nhấn mạnh rằng thuốc lá không chỉ ảnh hưởng đến người hút mà còn ảnh hưởng đến những người xung quanh. Để tiêu diệt thuốc lá, cần có những biện pháp quyết liệt hơn cả việc phòng chống ôn dịch.
5. Giá trị nội dung
Bài viết chỉ ra tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe và tính mạng con người. Nghiện thuốc lá còn ghê gớm hơn cả ôn dịch, và việc chống lại nó cần có quyết tâm và biện pháp triệt để.
6. Giá trị nghệ thuật
Nguyễn Khắc Viện sử dụng lối lập luận chặt chẽ, cụ thể và giàu nhiệt huyết, tạo nên sức thuyết phục cho văn bản.
B. Phân tích bài viết “Ôn dịch thuốc lá”
Phần đọc - hiểu văn bản
Câu 1 (trang 121 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1)
- Giải thích khái niệm thuốc lá: Thuốc lá không chỉ đơn thuần là sản phẩm, mà còn là biểu tượng của “tệ nghiện thuốc lá”.
- Ôn dịch như một tiếng chửi rủa: Ôn dịch không chỉ mang nghĩa truyền nhiễm mà còn thể hiện sự ghê tởm, căm phẫn đối với nghiện thuốc lá.
- Dấu phẩy trong diễn đạt: Việc dùng dấu phẩy không chỉ để phân cách mà còn tạo nên sắc thái biểu cảm mạnh mẽ, thể hiện sự căm tức đối với thuốc lá.
Kết luận:
Thuốc lá được coi là ôn dịch nguy hiểm, thể hiện thái độ ghê tởm và mong muốn xã hội tẩy chay.
Câu 2 (trang 121 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1)
- So sánh với nhà quân sự thiên tài: Tác giả sử dụng hình ảnh so sánh để làm nổi bật tác hại của thuốc lá, một loại nghiện mà không dễ nhận ra.
- Gặm nhấm sức khỏe: Thuốc lá từ từ làm suy yếu sức khỏe con người, gây tác động lớn mà người dùng khó nhận thấy.
Kết luận:
Lập luận của tác giả rất thuyết phục, chỉ ra rằng tác hại thuốc lá không chỉ hiện hữu mà còn âm thầm tàn phá sức khỏe.
Câu 3 (trang 121 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1)
- Giả định của tác giả: “Tôi hút, tôi bị bệnh, mặc tôi!” thể hiện sự vô trách nhiệm của những người hút thuốc.
- Phê phán hành động hút thuốc: Tác giả không chỉ chỉ trích những người hút thuốc mà còn nhấn mạnh tác hại của khói thuốc đến người xung quanh, khuyến khích ý thức cộng đồng.
Kết luận:
Tác giả kêu gọi những người hút thuốc cần có ý thức hơn trong việc bảo vệ sức khỏe của người khác.
Câu 4 (trang 122 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1)
- Ảnh hưởng kinh tế của việc hút thuốc: Số liệu về ảnh hưởng kinh tế cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề.
- Học hỏi từ quốc tế: Từ các nước phát triển, tác giả chỉ ra rằng cần có những biện pháp mạnh mẽ để loại bỏ thuốc lá.
Kết luận:
Việc phòng chống thuốc lá không chỉ cần sự nghiêm túc từ cá nhân mà còn từ xã hội.
C. Phần luyện tập
Câu 1 (trang 122 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1)
Phân loại nguyên nhân tình trạng hút thuốc:
- Lịch sự, xã giao.
- Nể nang bạn bè.
- Bắt chước người khác.
- Thiếu quan tâm từ những người xung quanh.
- Tính tò mò.
- Thiếu kiểm soát.
- Thiếu ý thức về tác hại của thuốc lá.
Câu 2 (trang 122 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1)
Phân tích bản tin từ báo Sài Gòn tiếp thị:
Bản tin này phản ánh mặt trái của sự giàu có, khi một chàng trai trẻ tuổi nhưng lại chết sớm do lối sống buông thả, thiếu hiểu biết. Mối quan hệ gia đình cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi cha mẹ bận rộn kiếm tiền mà quên đi việc chăm sóc và giáo dục con cái.
D. Kết luận
Bài viết “Ôn dịch thuốc lá” của Nguyễn Khắc Viện không chỉ là một lời cảnh báo về tác hại của thuốc lá mà còn là một tiếng nói mạnh mẽ kêu gọi cộng đồng cùng hành động. Với lối viết chặt chẽ, lập luận thuyết phục, tác giả đã thành công trong việc truyền tải thông điệp cần thiết về sức khỏe và sự sinh tồn của con người trong cuộc chiến chống lại tệ nạn nghiện thuốc lá.
Xem thêm các bài soạn Ngữ văn 8 hay, chi tiết khác:
- Câu ghép (tiếp theo)
- Phương pháp thuyết minh
- Bài toán dân số
- Dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm
- Đề văn thuyết minh và cách làm bài văn thuyết minh
Bài viết này không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về nội dung bài học mà còn góp phần nâng cao nhận thức về tác hại của thuốc lá, từ đó phát huy tinh thần trách nhiệm và hành động tích cực trong việc bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng.
